تولید و صادرات نفت ایران به زبان آمار
تحریم نفت ایران از سال 2012 رقم خورد. کشورهای 5+1 به رهبری ایالات متحده آمریکا برای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران تحریم‌های گسترده‌ای را علیه صادرات نفت طراحی کردند. آنها به صورت مستقیم از طریق تحریم خرید و خریداران و به صورت غیرمستقیم از طریق تحریم بیمه کشتی‌های نفکش و تحریم‌های بانکی مانع از صادرات نفت ایران شدند. با اعمال این تحریم‌ها صادرات نفت ایران در مارس 2012 به زیر دو میلیون بشکه رسید که با تحلیل شرکت‌های انرژی مبنی بر کاهش تولید نفت به یک میلیون بشکه در روز مطابقت می‌کند.
بیشتر بخوانید:
روند رو به نزول صادرات نفت ایران
در آغاز ایتالیا، تایوان، ترکیه، ژاپن، چین، کره جنوبی، هند و یونان کشورهایی بودند که به مدت شش ماه از تحریم واردات نفت ایران معاف شده بودند. منتها یونان و ایتالیا در همان دوران نیز قید خرید از ایران را زدند و به سراغ دیگر تولیدکنندگان رفتند. شش کشور دیگر نیز میزان وابستگی خود را به ایران کاهش دادند.
در این میان هند از جمله واردکنندگان اصلی نفت از ایران بود و روزانه 450 تا 480 هزار بشکه وارد می‌کرد. با ادامه تحریم‌ها واردات این کشور به 300 هزار بشکه در روز کاهش یافت و از آوریل 2019 که 279 هزار بشکه از ایران خریداری کردند تا کنون هیچگونه وارداتی نداشته است.
این اتفاق برای ترکیه نیز تکرار شده. این کشور از زمان تحریم تا کنون دست از خرید نفت ایران کشیده است. آمارها نشان می‌دهد که ژوئن 2019 بعد از خرید 34 هزار بشکه نفت تا کنون خرید ترکیه از ایران به صفر رسیده است. واردات ترکیه نیز مانند هند به بندر بصره و نفت عراق متمرکز شده است.
واردات چین قبل از اپیدمی کرونا ادامه داشته است و تنها کشوری است که به واردات نفت بعد از تحریم ادامه داد.
بخشی از تردید خریداران نفت ایران به تمدید تحریم‌های نفتی ایران در دولت دومالد ترامپ در مه 2019 بازمی‌گردد. تحریم‌هایی که حتی اگر حتی کشورهای معاف از تحریم‌ها را به خاطر ممنوعیت ارتباطات بانکی با ایران با مشکل مواجه کرده است. به گفته ترامپ هدف از این تحریم‌ها این بوده است که میزان صادرات ایران به صفر برساند و منابع مالی حکومت ایران برای بازسازی قطع کند.
همچنین خبرگزاری رویتر مدعی شد میزان صادرات نفت ایران به 200 هزار بشکه در روز کاهش یافته است. بر اساس برآوردهای شرکت اطلاعات انرژی و ردیابی نفتکش‌های کپلر، صادرات ایران در ماه آوریل 70 هزار بشکه در روز بوده است و در ماه مارس هر روز 287 هزار بشکه صادر می‌کرده است.
ویروس کرونا و کاهش واردات نفت از چین و همچنین تحریم‌ها آمریکا دو عامل اساسی کاهش صادرات نفت ایران به شمار می‌‌‌‌‌آیند. گفتنی است در روزهای گذشته چندین نفتکش از ایران به سمت ونزوئلا حرکت کردند که پول حاصل درآمد آن از طریق طلا به ایران بازگردانده می‌شود. همچنین صادرات نفت به سوریه همچنان ادامه دارد. ردیابی صادرات نفت ایران برای شرکت‌های بین‌المللی انرژی کار ساده‌ای نیست.
کاهش تولید نفت
طبق گزارش خبرگزاری رویتر تحریم‌های آمریکا موجب شده است یک چهارم چاه‌های نفت در ایران بیکار شوند. به گفته این بنگاه خبری به همین دلیل 40 چاه از میان 160 چاه ایران نیاز به تعمیزات و بازسازی خواهند داشت. چیزی که در بلندمدت به صنعت نفت کشور ضربه بزرگی وارد خواهد آورد. در چنین شرایطی حتی اگر تحریم‌ها برداشته شود کشور به سختی می‌تواند به میزان تولید قبل از تحریم‌ها دست پیدا کند. بسیاری از این چاه‌ها به برای فعالیت دوباره به تجهیزات بسیار گران قیمتی نیاز دارند که بایستی از ایالات متحده یا اروپا تهیه شود. به همین دلیل استفاده از این چاه‌ها دیگر مقرون به صرفه نیست.
البته ایران از در دوران تحریم تجهیزات چینی استفاده کرده است ولی به گفته رضا بنی‌مهد تاجر فعال در صنعت نفت این تجهیزات عمر کوتاهی دارند و صنعت نفت ایران برای مدت طولانی نمی‌تواند بر روی آنها حساب کند.
همانگونه که از نمودار بالا مشخص است با آغاز تحریم‌ها نخست در سال 2011 و پیوستن اروپا به آن آن تولید نفت 2.3 میلیون بشکه در روز کاهش یافت. با کاهش اندک تحریم‌ها و به دلیل تفاوق هسته‌ای برجام تولید به سطح اولیه 3.8 میلیون بشکه در روز بازگشت. با انتخاب دونالد ترامپ و خروج یکجانبه از توافق برجام اینک میزان تولید نفت ایران به کمترین میزان خود رسیده است. طبق گزارش بلومبرگ اکنون تولیدات ایران کمتر از یک میلیون بشکه در روز رسیده است. همچنین بلومبرگ به مانند رویتر گزارش داده است صادرات کشور به خارج به 260 هزار بشکه است.
سال سخت اقتصادی
به خاطر همین روند تولید ناخالص ملی ایران در سال 2020 منفی 1.7 درصد پیش‌بینی می‌شود. مرکز پژوهش‌های مجلس رشد اقتصادی کشور در سال آینده را منفی 6 درصد ارزیابی کرده است. همچنین با توجه به معضل جهانی ویروس کرونا و بیماری کووید 19 طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس پیش‌بینی می‌شود دو میلیون 870 تا 6 میلیون 431 هزار نفر شغل خود را از دست بدهند. این درحالی است که در سال 97 نرخ بیکاری 14.5 درصد بوده است و این میزان در سال 1398 به 16.8 درصد افزایش یافته است.
