رشد شاخص‌های اختلاف طبقاتی زیر سایه دلار و بنزین
اختلاف طبقاتی زیاد شده است. این را محاسبات جدید ضریب جینی در سال 97 نشان می‌دهد. گرچه برای درک اختلاف طبقاتی نیاز زیادی به این محاسبات نیز نبود و نگاهی به سبک رو به افول مردم به عینه آن را نمایان می‌کرد.
احتمالاً هفته گذشته شما هم با این خبر روبرو شدید که ضریب جینی در کشور افزایش یافته است. بنا به گزارش رسانه‌ها ضریب جینی در ایران از 95/ 35 واحد در سال 95 به 93/ 40 در سال 97 رسیده است. از سال 93 تا کنون ضریب جینی شیب صعودی داشته است و سالانه افزایش یافته. این به معنای افزایش نابرابری درآمدی و اختلاف طبقاتی در میان مردم است.
بیشتر بخوانید:
نرخ ارز و شاخص قیمت مصرف کننده
انواع نظام‌های ارزی و مزایا و منافع هرکدام
آنچه باید راجع به اقتصاد کلان بدانیم
ضریب جینی چیست؟
ضریب جینی شاخصی برای محاسبه توزیع ثروت در میان مردم است. هرچقدر این رقم بالاتر باشد یعنی دهک‌های درآمدی بالا درآمد بیشتر نسبت به دهک‌های پایین‌تر دارند. یعنی درآمدها در کشور به شکل ناعادلانه‌تری تقسیم می‌شود.
یکی از اهداف دولت‌ها توزیع ثروت و منابع درآمدی به شکل کم و بیش یکسان یا منصفانه در سطح کشور است. نسبت موفقیت این سیاست را می‌توان با ضریب جینی سنجید. به این ترتیب پراکندگی درآمد جامعه به شکل علمی و ریاضی به دست می‌آید.
محاسبه ضریب جینی بر اساس منحنی به نام لورنز امکان پذیر است. این منحنی که در سال 1905 توسط اقتصاددانی آمریکایی به نام ماکس اتو لورنز توسعه یافت. بر اساس منحنی لورنز در محور افقی درصدهای تجمعی جمعیت از افرادی با پایین‌ترین تا بالاترین درآمد قرار می‌گیرد و سهم درآمدی درصدهای تجمعی جمعیت نیز در محور عمودی رسم می‌شود.
مثلاً جمعیتی را در نظر بگیرید که توزیع درآمد به جمعیت به صورت یکسان پخش شده باشد. در این حالت منحنی لورنز با شیبی 45 درجه صفحه محورها را به دو بخش برابر تقسیم می‌کند. اگر پراکندگی درآمد یکسان نباشد، منحنی خمیدگی پیدا کرده و انحنای بیشتر به معنای نابرابری بیشتر در توزیع درآمد است.
بر اساس منحنی لورنز می‌توان رابطه ضریب جینی را بدست آورد. در رابطه زیر اگر j ضریب جینی و A مساحت بین منحنی لورنتس و خط با شیب 45 درجه و A+B مساحت مثلث باشد، آنگاه با فرمول زیر می‌توان ضریب جینی را به دست آورد:
این ضریب بین صفر و یک قرار دارد. اگر A=0 باشد درنتیجه j=0 می شود. این یعنی منحنی لورنز بر خط نرمال منطبق است و توزیع متعادل است. اگر B=0 باشد ، j=1 می‌شود و این به معنی کاملاً نامتعادل بودن توزیع درآمد به جمعیت است. بر اساس این توضیحات ضریب جینی به چهار گروه زیر تقسیم می‌شود:
|
j= 0 - %25 |
متعادل |
|
j= 0 - %50 |
تقریبا متعادل |
|
j= 0 - %75 |
نیمه متعادل |
|
j= %75-1 |
نامتعادل |
چرا ضریب‌جینی در ایران افزایش یافته؟
جدول زیر نرخ ضریب جینی به تفکیک شهری و روستاری و شاخص رفاه اجتماعی است و نسبت مخارج دهک دهم به دهک اول است. بر اساس این جدول بر اساس تمامی شاخص‌ها نابرابرها در ایران رشد کرده است.
جهش نرخ ارز و تورم گسترده در امتداد آن در سال 1397 یکی از دلایل اصلی افزایش ضریب جینی است. با افزایش نرخ ارز کالاهای وارداتی به صورت مستقیم گران شده و خدمات و کالاهای داخلی نیز به صورت غیرمستقیم یا در اثر انتظار تورمی ایجاد شده بالا خواهد رفت.
البته کاهش قدرت خرید برای همه دهک‌ها یکسان نبوده است و طبقات پایین جامعه از اثرات تورم ایجاد شده ضربه بیشتری خوردند. برآیند این روند منجر به افزایش ضریب جینی در مناطق شهری و روستایی کل کشور شده است.
علاوه بر افزایش نرخ ارز و تورم با افزایش قیمت بنزین به سه هزار تومان نیز سهم هزینه حمل و نقل قشرهای پایین بالاتر رفت. تجربه چندین ساله نشان داده است که نرخ بنزین در زندگی و رفاه دهک‌های متوسط و پایین تأثیر مستقیم گذاشته است و این موضوع منجر به روند صعودی شاخص جینی شده است.
تهیه و تولید: واحد تحقیق و توسعه صرافی رادین
