پس از کرونا

پس از کرونا

راهکار جدید دولت بعد از هفت ماه برای مبارزه با گسترش ویروس کرونا تعطیلی 10 روزه همه اصناف کشور است. گرچه به نوشداروی بعد از مرگ سهراب می‌ماند اما تمامی سفرهای ورودی و خروجی به تهران و دیگر شهرهای قرمز نیز در این دوران ممنوع شده است.

تصمیم پرخطر و جسورانه‌ای که بسیار دیر گرفته شده است. دوگانه کنترل زنجیره کرونا و توسعه فعالیت اقتصادی رابطه مستقیمی دارد. به عبارتی با بی‌عملی در مقابل کرونا رونق اقتصادی و بهبود شرایط کسب و کار محقق نخواهد شد. اما رونق اقتصادی در ایران وابستگی مستقیمی به رونق اقتصادی در دنیا دارد. فروش نفت در دنیا به دلیل اپیدمی ویروس کرونا کاهش شدیدی یافت و ایران نیز از آن متاثر شد.

تعطیلی سراسری اقتصاد در اروپا و آمریکا می‌تواند منجر به بزرگترین رکورد جهان از سال 1933 تا کنون می‌شود. بسیاری از کشورها با محدودیت‌های سختگیرانه‌ای را وضع کردند و کارشناسان انتظار محدودیت‌های تازه‌ای را هم دارند. بر اساس برآوردها به صورت متوسط تا کنون 40 تا 50 درصد مشتریان ثابت مشاغل کاهش یافته و این به معنای کاهش 10 درصدی تولید ناخالص داخلی است. البته به مدد فناوری اطلاعات و فضای سایبر هم اکنون همه شرکت‌ها و حرفه‌هایی که امکان آن را داشته‌اند به دورکاری روی آورده‌اند.

اما راهکار عملی و سناریوهای اجرایی برای مهار ویروس کرونا چیست؟ بی‌اعتنایی به رفتار ویروس نشان داده است که نه تنها رشد مبتلایان به ویروس کووید 19 و در نتیجه آن مرگ و میر را بالا می‌برد بلکه تاثیر مستقیمی بر رشد اقتصادی دارد.

موسسه تحقیقاتی مک‌کینزی در زمینه مواجهه با کرونا تحقیقات مفصلی را تدارک دیده است. بر اساس الگوی پیش‌بینی این موسسه با گسترش ویروس کرونا در در کشورها و افزاش فوتی‌ها، شوک اقتصادی بزرگی وارد می‌شود و GDP کشورها به فراخور بین 8 تا 13 درصد کاهش می‌یابد.

بدترین راهکار در پاسخ به چنین بحرانی این نگاه ساده‌انگارانه است که "کرونا هم مانند آنفولانزا است و با همان سرعت که آمده است، می‌رود." اما بعد از هفت ماه از شروع اپیدمی کرونا به نظر می‌رسد این ویروس خیال رفتن ندارد و تنها با عملکرد فعالانه ما است که می‌توان آن را مهار کرد. موسسه مک کینزی سه مرحله برای تأثیر ویروس کووید 19 بر اقتصاد تعریف کرده است.

• مقابله اولیه

اگر کشوری تدارکات اولیه رویارویی با ویروس کرونا را دیده باشد و به احتمال زیاد در بدو امر می‌تواند میزان ابتلا  مرگ و میر را کنترل کند ولی از نزول رکود اقتصادی نمی‌تواند جلوگیری کند. چرا که این به معنای تعطیلی مشاغل به مدت معلوم شاید یک ماهه، ممنوعیت سفرهای داخلی و خارجی، آموزش‌های لازم به مردم برای مقابله با ویروس و توسعه زیرساخت‌ها برای خدمات رسانی به مردم در دوران قرنطینه و دورکاری است.

لازم است در این مرحله دولت باید اصناف مختلف و مردمی که از اپیدمی کرونا آسیب دیده‌اند حمایت مادی کند.

• درمان

بر اساس الگوی مک‌کینزی با توسعه درمان ویروس کرونا کشورها می‌توانند شرایط ورود مردم به بازار کار را فراهم کنند. تجربه کشورهایی که توانستند انتشار ویروس کرونا را متوقف کنند مانند چین، کره جنوبی و سنگاپور، ژاپن نشان داد که با آموزش می‌توان جلوی انتشار ویروس کرونا را گرفت و تا حدودی رونق اقتصادی را بازگرداند.

 همه کارشناسان اقتصادی با دقت تجربه ایتالیا، اسپانیا و انگلستان را نگاه می‌کنند تا ببینند آیا مهار ویروس کرونا به بازگشت به مدار توسعه اقتصادی می‌انجامد.

• بازگشت

در این مرحله که با کشف راهکارهای درمانی بهترو احتمالاً کشف واکس همراه خواهد بود، دولت‌ها باید به شرایط شرایط قبل از کرونا بازگردند. از جانب دیگر نگرانی در میان رهبران ملی و مدیران محلی ریشه کرده است. تأثیر بلندمدت ویروس کرونا تا کجاست؟ چه خواهد شد اگر برخی از مشاغل توانایی حضور در بازار را از دست بدهند و یا بازگشت بسیار محدودی داشته باشند. به گمان بسیاری از کارشناسان ویروس کرونا تغییر پارادایمی اساسی در نحوه زیست انسان ایجاد کرده است و اقتصاد و اجتماع آینده را تغییر خواهد دارد.

ویروس کرونا از دو جنبه به اقتصاد ضربه زده است:

نخست تأثیر انتشار ویروس کرونا بر اقتصاد: شدت و شکل انتشار ویروس کرونا و نرخ مرگ و میز ناشی از آن همگی بر اقتصاد تاثیر گذار هستند. همچنین شکل پاسخ نهاد بهداشت عمومی به ویروس از جمله فاصله اجتماعی، تعطیلی مشاغل، ممنوعیت سفر، آزمایش عمومی، ظرفیت بیمارستان‌ها و همچنین توانایی تحقیقاتی و عرضه واکسن و دیگر داروهای مورد نیاز به بیماران به صورت مستقیم بر اقتصاد تأثیر می‌گذارند.

تاثیرات پسینی اپیدمی ویروس کرونا: افزایش نرخ بیکاری، بسته شدن مشاغل، شکست‌هاش شغلی، برگشت‌خوردن چک‌ و اعتبارات بانکی، کاهش ارزش دارایی‌ها، نقدینگی بازار، ضربه‌پذیر شدن بازار. سیاست‌هایی که می‌تواند از گسترش این مشکلات جلوگیری کند و از درآمد قشر کارکن حمایت کند.

با توجه به این مشکلات سه الگو برای جلوگیری از ویروس کرونا تدوین شده است که هر کدام نتایج خود را دارد:

• سیستم درمانی و بهداشتی قدرتمند می‌تواند طی دو تا سه ماه از انتشار ویروس در هر کشوری جلوگیری کند. در همان حال فاصله‌گذاری اجتماعی نیز چنانکه در مورد چین، کره‌جنوبی، ژاپن و سنگاپور مشاهده شد می‌تواند کشور را از شرایط بحرانی خارج کند.
• سیستم بهداشت درمانی در ابتدای امر موفق می‌شود و برای چندین ماه پیاپی فاصله‌گذاری اجتماعی به صورت محلی انجام می‌گیرد تا از اوج گیری دوباره ویروس جلوگیری شود.
• سیستم بهداشت درمانی در مهار بیماری کرونا ناموفق عمل می‌کند. احتمالاً تا کشف واکسن کرونا و یا ایمنی عمومی، اپیدمی ویروس به طول می‌انجامد.

به همین قیاس سیاست‌های اقتصادی توسط کشورها اعمال شده است که این نتایج اقتصادی را در برداشته اند:

سیاست‌های اقتصادی ضعیف: بحران مالی گسترده، ورشکستگی مشاغل، رکوداقتصادی بلندمدت؛

سیاست اقتصادی تقریباً تأثیرگذار: حمایت مالی از بخشی از اقتصاد، جلوگیری از ورشکستگی بانک‌ها،  بیکاری گسترده و تعطیلی مشاغل برای مدت محدود؛

سیاست اقتصادی تاثیرگذار: سیاست اقتصادی مسئول در مورد اقتصاد و جلوگیری از فروپاشی ساختاری اقتصاد، مسئولیت‌پذیری پس از برطرف شدن اپیدمی ویروس کرونا.

در نمودار زیر می‌توان شمه‌ای از این الگوهای سیاست‌گذاری را مشاهده کرد و سناریوهای مختلف مواجهه با  این ویروس نشان داده شده است. آنچه مشخص است هرچه واکنش سریعتر باشد و سیاست‌های اقتصادی و حمایتی گسترده‌تری انجام گیرد بازگشت به شرایط پیش از کرونا سریعتر انجام می‌گیرد.

در عوض هر چه سیاست‌های اقتصادی ضعیف‌تر باشد بازگشت به دوران رونق پیش از کرونا به سختی انجام خواهد گرفت و یا حتی رکود ادامه خواهد یافت.