تاثیرات بایدن بر اقتصاد ایران از نگاه اقتصاددان‎ ها

تاثیرات بایدن بر اقتصاد ایران از نگاه اقتصاددان‎ ها

بالاخره بعد از چندین ماه انتظار درباره تعیین و تکلیف رئیس جمهور آینده آمریکا، انتخابات این کشور هفته پیش برگزار شد و چند روز بعد رسانه‌هایی همچون سی.ان.ان نامزد دموکرات این دوره انتخابات، یعنی «جو بایدن» را به عنوان پیروز انتخابات علام کردند. موضوعی که از سوی دونالد ترامپ رئیس جمهور کنونی آمریکا هنوز مورد پذیرش قرار نگرفته است و برای اقدامات قانونی علیه نتیجه انتخابات شاخ و شونه می‌کشد.

اما به‌نظر هم نمی‌رسد که ترامپ دیگر بتواند از محل اینگونه از اقدامات خود نتیجه‌ای حاصل کند و جهان بایدن را به عنوان رئیس‌جمهور 4 سال آینده آمریکا پذیرفته است. در داخل ایران هم نتیجه انتخابات آمریکا با پذیرش بایدن همراه شده است و اکنش‌ها در بازارهای مختلف تحت تاثیر این موضوع دیده می‌شود. البته مهم‌ترین تاثیر را باید از آن بازار ارز دانست که کاهش قیمت‌ها رقم خورده است، هرچند هنوز شرایط با ثباتی رقم نخورده است، در سایر بازارها هم به طور کلی یک فضای ارزیابی از شرایط جدید توسط معامله‌گران به چشم می‌خورد. در بازار ارز هم می‌توان همین فضای انتظاری را مشاهده کرد.

در تازه‌ترین نظرسنجی که تیم خبری رادین در کانال تلگرام این مجموعه (لینک) درباره تاثیر انتخاب بایدن بر آینده اقتصادی ایران انجام داده است، 16 درصد شرکت کننده ها آن را دارای تاثیر خیلی مثبت، نزدیک به 30 درصد تاثیر این انتخاب را مثبت، 33 درصد این انتخاب را دارای تاثیر خنثی، حدود 11 درصد تاثیر آن را منفی و در نهایت 11 درصد هم انتخاب بایدن را خیلی منفی ارزیابی کردند. 

 طی این چند وقت اخیر اقتصاددان‌ها و کارشناسان اقتصادی درباره شرایط اقتصادی داخلی در دوران بایدن مصاحبه‌هایی با رسانه‌های مختلف انجام دادند که در آن طیف‌های مختلف نظرات دیده می‌شود در ادامه چند مورد را از نظر می‌گذرانید:

تمرکز بایدن از اول بر مسائل ایران

علی عقیلی، استاد دانشگاه با اشاره به سیاست‌های دموکرات‌ها در دوران باراک اوباما مبنی بر ایجاد اجماعی جهانی علیه ایران و همراه شدن کشورهای اروپایی، چین و روسیه گفت: سیاست خارجی اوباما مبتنی بر تعقل بود، اما در دوران دونالت ترامپ، او نه تنها از برجام که از پیمان‌های بین‌المللی هم خارج شد.

این کارشناس اقتصادی که معتقد است بایدن از همان ابتدا بر روی مساله ایران متمرکز می‌شود، تاکید کرد: مساله مهم در سیاست خارجی آمریکا با توجه به آسیب‌های کرونا، اقتصاد است و این کشور (فارغ از اینکه رئیس جمهور منتخب آتی کیست) می‌خواهد روابط خود را با اروپا تقویت کند، به نوعی چین و روسیه را مهار کند و ایران در اولویت چهارم و پنجم آمریکاست.

احتمال پیوستن عربستان به اجماعی منطقه‌ای علیه ایران

این استاد دانشگاه در ادامه گفت: با آمدن تغییر خاصی در سیاست‌های خارجی آمریکا حاصل نخواهد شد و باتوجه‌به اینکه تا ماه ژانویه، ترامپ رئیس‌جمهور خواهد بود و بعد از آن نیز تا پایان دوره دولت دوازدهم زمان زیادی باقی نمانده است، به‌احتمال تمایلی برای مذاکره با دولتی که در پایان دوره است، نخواهد بود و پیش‌بینی می‌شود در این مدت به‌صورت کج‌دارومریز پیش بروند.

عقیلی با اشاره به ناامیدی کاخ سفید از همراهی اروپا و تلاش آن برای شکل دادن اتحاد‌های منطقه‌ای به منظور اجماع علیه ایران تصریح کرد: اعراب و اسرائیل را به‌گونه ای در تقابل با ایران قرار داده اند و با روی کار آمدن بایدن عربستان هم از هفته‌های آینده به این پیمان‌ها خواهد پیوست. این اتفاقات کار را برای ایران سخت‌تر خواهد کرد.

راه دشوار بایدن برای تکرار سیاست اوباما

حمید شهرستانی، کارشناس اقتصاد بین الملل گفت: بایدن اگر سرکار بیاید، به این سادگی نمی‌تواند راهی که اوباما شروع کرده بود را ادامه دهد. به دلیل تغییرات در سنا یک مقدار بایدن دست به عصاتر عمل می‌کند.

وی افزود: بایدن اگرچه به برجام باز می‌گردد و این گفته خود -در زمان تبلیغات انتخاباتی- را عملی می کند اما اما پیش‌بینی اینکه این اقدام چقدر می‌تواند برای ایران راهگشا باشد و چقدر طرفین بتوانند از این موقعیت استفاده کنند، برایم مشکل است.

این کارشناس اقتصاد بین الملل در ادامه گفت: در ظاهر قضیه چون بایدن گفته است که برجام را ابقا می‌کنم و دموکرات‌ها کمی سعی می‌کنند که راه دیگری بروند، احتمالا انتخاب بایدن برای ایران از جهاتی بهتر باشد. اما انتخاب بایدن و ترامپ تفاوت فاحشی با هم ندارد. ریشه مشکلات ما داخلی است و اصولا مسائل ما با آمریکا حزبی نیست. مشکلات ما یک مسئله بین دو سیستم و دو کشور است.

امضای برجام دیگر با بایدن سخت‌تر از قبل!

محمود جامساز کارشناس اقتصادی با اشاره به انتظار برخی افراد به‌ویژه دولتی‌ها از مذاکره با آمریکا‌یی‌ها بعد از روی کار آمدن بایدن گفت: این یک توهم بیشتر نیست. اگر قرار باشد که دموکرات‌ها پیروز بشوند و این‌طور‌که ایران انتظار دارد به برجام بازگردند، این برجام دیگر برجام سابق نیست که فقط مسئله هسته‌ای را هدف گرفته باشد.

وی افزود: مسائل بسیار زیادی مثل مسائل مربوط به موشک‌های بالستیک و کروز، حضور در خاورمیانه، مسئله عدم شفافیت تراکنش‌های مالی ایران مسائلی از قبیل حقوق بشر و ... مطرح خواهد شد که این موارد خوشایند ایران نیست.

نیازمند یک توافق سریع هستیم

این کارشناس اقتصادی پیش‌بینی کرد مذاکره با دولت بایدن روندی طولانی خواهد داشت که حتی با قبول این فرض که به توافق‌های اولیه هم برسد، روند لغو تحریم‌ها کند و تدریجی خواهد بود. از نگاه جامساز ایران به یک توافق سریع نیاز دارد.

در بخش دیگری جامساز گفت: مناسبات ایران و جهان با جمهوری‌خواهان زودتر بر قرار می‌شود تا از طریق دموکرات‌ها.

بایدن بیاید بهتر نفت می‌فروشیم

محمد مهدی بهکیش، دانشیار بازنشسته دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه 4 سال است علیه سلطه‌گری آمریکا شعار دادیم ولی در مقطع انتخابات چشم به پیروزی بایدن داریم با این تصور که او را نرم‌تر از ترامپ می‌دانیم، ادامه داد: درست است که در کوتاه‌مدت ممکن است برخی مواضع آمریکا نرم‌‎تر شود و مثلا بتوانیم یک ‌میلیون بشکه نفت هم بفروشیم ولی مگر همین چند سال اخیر نبود که نفت را به قیمت بیش از صد دلار در بشکه می‌فروختیم ولی اقتصادمان هر‌ روز بدتر از گذشته می‌شد!

وی با بیان اینکه اقتصادمان نیاز به بازنگری دارد و یکی از ابعاد آن روابط بین‌الملل است، خاطرنشان کرد: بدون روابط بین‌الملل روان و بدون تنش، نمی‌توانیم تولید و صادرات داشته باشیم و درآمد دولت، در نتیجه، تکافوی هزینه‌هایش را نخواهد کرد و کسر بودجه بزرگ‌تر منجر به افزایش نقدینگی و تورم بیشتر خواهد شد.

آمدن بایدن فرصت است؛ امکان مذاکره و تفاهم

بهکیش با تاکید بر اینکه اداره یک کشور تورمی با رشد منفی برای دوره طولانی عملی نیست و بدون چاره توسط سیاست‌گذار مکانیسم‌های طبیعی عمل خواهد کرد، در بخش دیگری تصریح کرد: می‌توانیم از فرصت احتمالی برنده‌شدن بایدن استفاده کنیم و در مذاکرات به تفاهمی قابل اتکا دست یابیم که منافع ملی را نیز حفظ کند. شاید این اتفاق بهترین ره‌آورد انتخابات آمریکا برای ما باشد، اگر این چنین شود...

حواس‌ها به مذاکره جمع؛ بایدن دنبال امتیاز بیشتر

وحید شقاقی شهری، اقتصاددان درباره انتخاب بایدن و بازگشت او به برجام با تاکید بر اینکه او اصلاحاتی را دستور کار خود قرار می‌دهد، گفت: احتمالا در مذاکرات دوباره، امتیازهای بیشتری را از ایران طلب کنند. با‌این‌حال، حتی اگر بایدن انتخاب شود، تا چند ماه دونالد ترامپ کماکان بر سر کار خواهد بود و تلاش خود را برای عمیق‌کردن تحریم‌ها ادامه خواهد داد که برداشتن این تحریم‌ها که احتمالا ذیل حمایت از تروریسم می‌گنجد نیز کار سختی خواهد بود.

وی تلاش های ترامپ در روزهای آخر در خصوص تحریم کردن ایران در رابطه با تروریسم را پیش بینی کرد که باعث می‌شود لغو آنها تا دو سال از دستگاه دیپلماسی کشور وقت بگیرد.

 یک سناریوی بدبینانه از آمدن بایدن

در بخش دیگری با اشاره به در پیش بودن انتخابات ریاست جمهوری ایران در آینده نزدیک و اشاره به چگونگی رفتارهای آن دولت در روند مذاکرات درباره تاثیرات آن وضعیت در اقتصاد ایران، گفت: سناریوی بدبینانه آن است که با انتخاب بایدن، مذاکرات وارد روند فرسایشی شود که در این ‌صورت، اقتصاد ایران همچنان در حالت انتظاری باقی می‌ماند و هرچند اقتصاد از فاز تورمی خارج شود، اما شاهد رکود عمیق در اقتصاد به‌‌واسطه انتظار سرمایه‌گذاران برای مشخص‌شدن نتیجه خواهیم بود.

وی افزود: ممکن است در این فاصله، گشایش‌های اندکی هم در حوزه صادرات نفت حاصل شود که بخشی از کسری‌های بودجه دولت را پوشش دهد. احتمالا بخشی از کشورهای هم‌پیمان ایران بتوانند با ایران به فعالیت اقتصادی بپردازند و موانع وارداتی بخشی از مواد اولیه و اقلام مورد نیاز ایران برطرف شود و با یک تنفس حداقلی روبه‌رو باشیم.

یک پیش‌بینی؛ روند نزولی دلار ادامه دار است

کمال طیبی، کارشناس اقتصاد بین‌الملل با اشاره به اینکه دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات در منافع ملی مشترک عمل می کنند و اینکه دو حزب در حقوق بشر و موضع‌گیری علیه کشور ما مشترک هستند، درباره شرایط اقتصاد ایران بعد از سرکار آمدن بایدن گفت: اگر بایدن انتخاب شود، بر‌عکس اثرات اقتصادی است که به‌واسطه انتخاب ترامپ (اشاره به اثرات اقتصادی ترامپ بر اقتصاد ایران که می‌توانست با انتخاب مجدد او بیشتر شود اعم از خروج از برجام و کاهش ارز پول ملی، افزایش نرخ تورم، التهاب بازار و انتظارات سوداگرانه در بازارهای مالی و نیز مشکلات صادرات نفتی و غیرنفتی) به‌وجود می‌آید. با پیروزی دموکرات‌ها به احتمال خیلی زیاد روند نزولی ارزش دلار و... ادامه می‌یابد اما به‌واسطه چسبندگی قیمت‌ها، برگشت‌پذیری تورم و کاهش قمیت‌ها بسیار ضعیف است.

وی افزود: البته در بلند‌مدت اگر ایران موفق شود مذاکرات مداوم و مستمری درخصوص برجام در شرایط پیروزی دموکرات‌ها به پیش ببرد، طبیعتا صادرات مجدد نفت برقرار می‌شود و مجرای عرضه ارز از طریق صادرات غیر‌نفتی رخ می‌دهد؛ به‌این‌ترتیب می‌توانیم حتی‌المقدور تأمین‌کننده تقاضای ارزی در داخل باشیم، ولی همه اینها به سیاست‌های داخلی و نحوه تنش‌زدایی ایران با خارج و تنظیم روابط بین‌الملل با ساز‌و‌کارهای مناسب باز‌می‌گردد.

مراقب قدرت اجماع‌سازی بایدن باشید

رئیس قطب اقتصاد بین‌الملل دانشگاه اصفهان گفت: نگاه نسبت به انتخابات آمریکا، باید نگاه بلندمدت‌تری باشد. با توجه به اینکه مسائل سیاسی، تحریم‌ها و موارد مورد مناقشه آمریکایی‌ها نظیر موشک‌های ایران و حقوق بشر که همچنان پابرجا است، در صورت انتخاب بایدن نیز رسیدن به توافق جدید زمان بر است. این در حالی است که اگر ایران در این بازی موفق نباشد، یک اجماع بین‌المللی علیه ایران پدید می‌آید.

بایدن خواهد گفت نفت بفروش، موشک هوا نکن!

حسین حقگو، کارشناس اقتصادی گفت: بایدن که به ‌نظر رئیس‌جمهور آتی آمریکاست، چنان که خود گفته، به برجام باز‌می‌گردد و انتظار آن است که بخشی از تحریم‌ها را لغو و فروش یک تا دو میلیون بشکه نفت را در مقابل شرایط جدید و تغییر رفتار منطقه‌ای و موشکی ایران در دستور کار قرار دهد.

وی افزود: انتخاب بایدن فرصت کاهش شکاف دولت - ملت و ایران - جهان خارج را به‌عنوان مؤلفه‌های ضروری برای انجام اصلاحات ساختاری اقتصادی فراهم می‌کند. با افزایش سرمایه اجتماعی و ارتقای اعتماد و اطمینان جامعه، کاهش تورم انتظاری و‌... ارتقای اعتبار خارجی، کاهش ریسک و افزایش امکان جذب سرمایه و دانش فنی و‌... را به ارمغان می‌آورد.

تقویت اصلاح‌طلبان آمریکا بعد از آمدن بایدن

این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: انتخاب بایدن جریان عقل‌گرا و اصلاح‌طلب و نیروهای میانه‌رو را تقویت خواهد و روی کار آمدن ترامپ به افزایش توان نیروهای رادیکال و تندرو می‌افزاید. تقویت اولی، امکان اصلاحات اقتصادی را افزون و قدرت‌گیری نیروهای تندرو، اصلاحات اقتصادی را سخت و دشوار می‌کند. در نهایت بایدن یا ترامپ، هرچند مهم، اما مشکل‌گشا نیست؛ راه‌حل ماییم.

یک سناریوی بدبینانه دیگر؛ شوک های مثبت مقطعی است!

محمد تقی فیاضی، کارشناس اقتصادی با بیان اینکه آمریکا یک چهارم اقتصاد جهانی و نزدیک به 10 درصد از تجارت جهانی را در اختیار دارد و ملموس بودن اثرات تغییر و تحولات سیاسی در این کشور بر اوضاع دیگر کشورها درباره انتخاب باید گفت:  در حالت واقع‌بینانه، با انتخاب بایدن حداکثر تا چند ماه شوک مثبت روانی به بازارها وارد خواهد شد.

وی افزود: نرخ ارز احتمالا تا محدوده 20، 25 هزار تومان کاهش خواهد یافت و بقیه بازارها نیز شاهد آرامش نسبی خواهند بود، اما به تدریج با از‌بین‌رفتن این آثار روانی، نوسان بازارها نیز شدت خواهد گرفت. شاید با انتخاب بایدن بهترین فرصت، مذاکره بر سر تهاتر غذا و دارو با نفت باشد.

آمدن بایدن بیشتر با اقتصاد ایران همخوان است

ابوذر ندیمی دیگر کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه بایدن و ترامپ هر دو از یک اقتصاد امپریالیستی هستند، گفت: با وجود همه ایرادهایی که به بایدن به لحاظ همفکری در موضوع مصالح جهانی آمریکا وارد است، اما اقتصاد کشور بیشتر با این فرد هماهنگ است. اقتصاد امروز ایران به‌شدت شکننده بوده و با انتخاب دوباره ترامپ، تأثیرات منفی بیشتری بر اقتصاد ایران تحمیل خواهد شد.

وی افزود: به نظر می‌رسد انتخاب بایدن به سبب روش‌ها و تاکتیک‌های او، ایجاب می‌کند که بایدن متفاوت‌تر عمل کند که در این صورت، فرصت جدیدی برای اقتصاد ایران فراهم خواهد کرد تا بتواند بخشی از تنش‌ها و مضیقه‌های خود را به‌ویژه در منطقه کاهش دهد؛ اما باید در نظر داشت که در سیستم مدیریتی کشور، در هر حال باید برای اداره کشور، سیاست‌های خود را در هم‌پیمانی عمومی ملت-دولت تعریف کند. بنابراین در یک اتحاد بین دولت و ملت، باید نسبت به اداره کشور و روابط بین‌المللی اعتنای بیشتری داشته باشیم.

بی‌تاثیری بایدن بر بورس تهران

سید امین موسوی، کارشناس بازار سرمایه گفت: کاهش چشمگیر قیمت دلار با آمدن بایدن بسیار کم است. در واقع ممکن است نرخ فعلی دلار پس از انتخاب بایدن به ریاست جمهوری آمریکا، تا کانال ۲۱ یا حتی ۱۹ هزار تومان نیز کاهش یابد اما تأثیری بر بازار سرمایه و بورس ایران نخواهد داشت.

وی در رابطه با علت بی تاثیری کاهش نرخ دلار بر شرایط بازار سرمایه گفت: بر اساس گزارش‌ای مالی منتشر شده شرکت‌ها از سه ماهه دوم سال ۹۹، در شهریورماه، نرخ دلار بیشتر بین ۱۸ تا ۱۹ هزار تومان در شرکت‌ها منعکس شده و نرخ‌هایی که در بازار سرمایه خرید و فروش انجام شده بر اساس همین قیمت بوده است بنابراین به نظر نمی‌رسد کاهش نرخ دلار تا ۱۹ هزار تومان تأثیری بر بازار سرمایه داشته باشد.

انتظارات بورس‌بازها از آمدن بایدن

آذرنوش انصاری، عضو هیئت علمی گروه مدیریت دانشگاه اصفهان گفت: با پیشتازی بایدن -اشاره به دوران انتخابات- انتظارات بازار به سمت بهبودی اوضاع پیش‌رفته است. این مسئله می‌تواند بازار سرمایه را مطمئن‌تر و شرایط اقتصادی را بهینه‌تر کند.

وی افزود: اگرچه نتیجه پیش بینی انتخابات آمریکا در بازار مسکن و ارز نمود پیدا کرده اما هنوز تأثیر قابل توجهی در بازار سرمایه نداشته است زیرا بازار بورس ایران تأثیر چندانی از متغیرهای جهانی اقتصادی نمی‌پذیرد و بیشتر تحت تأثیر سیاست‌های اقتصادی دولت است.

نگران از کوتاه مدت؛ چشم امید به بلند مدت

این استاد دانشگاه با بیان اینکه ورود دلار و سرمایه‌گذار اقتصادی در ایران با مشکلاتی مواجه است و تفاوتی در حضور ترامپ یا بایدن ندارد، تاکید کرد: در کوتاه مدت حتی اگر بایدن نیز انتخاب شود، حکومت آمریکا در اختیار ترامپ خواهد بود.

انصاری یکی از تاثیرات انتخاب شدن بایدن را در انتظار توافقات بلند مدت ارزیابی کرد.

محمد خوش چهره استاد اقتصاد دانشگاه تهران گفت: اگر بایدن رییس جمهور بعدی آمریکا شود حتی اگر بخواهد با ایران توافق هم کند به علت مشکلاتی که ترامپ تا آخرین لحظه برای ایران ایجاد کرده همچنان یک دوره تحت فشارهای این کشور قرار خواهیم گرفت زیرا برای برطرف کردن چنین مشکلاتی بایدن نیز نیازمند زمان است.

بایدن افزایش شانس کاهش قیمت ارز

میثم رادپور، کارشناس ارزی دیدگاهش درباره سر کار آمدن بایدن را اینگونه توضیح داد: درآمد ارزی غیر نفتی کشور افزایش یافته و  احتمال ریزش قیمت ارز نیز افزایش پیدا می‌کند به طوری که ممکن است نرخ ارز در کشور به دوران قبل از شیوع ویروس کرونا نیز برسد. در واقع با انتخاب بایدن به عنوان رییس جمهور، ایران شانس بیشتری برای کاهش قیمت ارز خواهد داشت هچنین اگر کاهش قیمت رخ ندهد شاهد ثبات و بازگشت آرامش به بازار ارز خواهیم بود که همین امر می­تواند بخشی از افزایش قیمتی را که در کوتاه­ترین زمان با بیشترین سرعت ایجاد شده بود جبران کند.

نبود ترامپ امیدها را افزایش می‌دهد

مهدی سلطان محمدی تحلیگر بازار مسکن گفت: با رییس جمهور شدن بایدن احتمال توافق کردن با آمریکا در خصوص مسائل سیاسی افزایش پیدا می­کند که با اجرایی شدن این امر و توافق دو کشور نرخ ارز یا کاهش پیدا می­کند و یا اینکه با شتاب کمتری حرکت خواهد کرد. در نتیجه با کاهش نرخ در بازارهای دلار و بورس این بازارها جذابیت خود را برای سرمایه گذاران از دست خواهند داد و تقاضا برای آنها نیز کاهش پیدا می­کند.

وی افزود: در واقع عدم حضور ترامپ امید کشور را به گشایش اقتصادی افزایش می دهد و با کاهش چشم انداز تورمی، رشد دارایی‌­های سرمایه­ای نیز متوقف خواهد شد. پیش بینی‌­ها نشان می‌­دهد در چنین شرایطی سرمایه­گذاران جذب بازار مسکن شده و با مسکن به عنوان دارایی­ سرمایه‌ه­ای برخورد خواهند کرد و در این بازار سرمایه‌­گذاری می­‌کنند که همین امر موجب افزایش تقاضا در بازار مسکن شده و قیمت آن را نیز دستخوش افزایش خواهد داد. علاوه بر آن عواملی همچون انتظارات سرمایه­‌گذاران از بازار و نرخ مصالح ساختمانی نیز بر قیمت تمام شده مسکن تاثیرگذار است.

منابع: خبرگزاری ایمنا- شهرآر نیوز- روزنامه شرق