اگر بنزین گران نشده بود...
بامداد جمعه 24 آبان 98 بود که شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی در اطلاعیه‌ای خبر گرانی بنزین اعم از سهمیه‌ای و آزاد را اعلام کرد. با انتشار این خبر موجی از اخبار و گمانه‌زنی‌ها در فضای رسانه‌ای شکل گرفت. هرچند این اخبار در همان دقایق اول به گوش مردم نرسید و بسیاری در جایگاه‌های سوخت‌گیری متوجه تغییر قیمت‌ها شدند.
با این حال با روشن شدن هوا دیگر همه متوجه شده بودند که بنزین با قیمت قبل ارائه نمی‌شود، حتی بسیاری از کسانی که وسیله نقلیه هم نداشتند، این باور برای‌شان ایجاد شده بود که گرانی بنزین بر زندگی‌شان اثرگذار می‌شود. خیلی طولی نکشید که بعد از این ماجراها گروه‌ها و اعتراضات دسته‌جمعی در نقاط مختلف کشور به‌ویژه در مناطق حاشیه‌ای شکل گرفت. اعتراضاتی که در نهایت با دستگیری برخی عوامل و کشته‌شدن چند 100 نفر خاموش شد.
درآمد 30 هزار میلیارد تومانی گرانی بنزین
کم‌کم اوضاع به روال سابقش بازگشت و دولت هم مکرر وعده داد که عواید گرانی 200 درصدی بنزین را در جیب خود نمی‌گذارد، آنها پیش‌بینی می‌کردند از محل درآمدهای این طرح 30 هزار میلیارد تومان ایجاد می‌شود و قول دادند آن را خرج مردم خواهند کرد. به عبارتی اگر همین درآمد به طور مساوی بین کل جمعیت تقسیم می‌شد هر خانواده 4 نفره می‌بایست ماهی یک میلیون تومان از دولت یارانه می‌گرفت. اگر هم این درآمد فقط بین دهک‌های پایین جامعه قرار بود توزیع شود به هر خانواده چهار نفره بیش از 1.5 میلیون تومان می‌رسید.
تدبیر دولت برای کسری‌های خود
این درحالی بود که دو ماه قبل از گرانی بنزین محمد باقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه صحبت از این می‌کرد که دولت مجوز افزایش قیمت حامل‌ها را طبق بودجه در اختیار دارد و می‌تواند تا سقف 48 هزار میلیارد تومان از آن کسب درآمد کند. به عبارتی نوبخت تا پیش از حوادث آبان 98 از محل گرانی بنزین به دنبال درآمدزایی برای دولت بود و صحبت از توزیع درآمد بین مردم نمی‌کرد.
بعد از گرانی بنزین گروه‌های مختلف، شخصیت‌ها و کارشناسان نسبت به عواقب آن به دولت هشدار دادند. عمده این هشدارها هم متوجه تحت تاثیر قرار گرفتن دهک‌های پایین جامعه بود. به عنوان مثال گروه اتحاد بازنشستگان متشکل از بازنشستگان تامین اجتماعی، کشوری و حوزه فولاد نسبت به گرانی سه برابری بنزین و شیوه اطلاع رسانی آن اعتراض کردند. در بیانیه این گروه تاکید شد که وعده دولتی‌ها مبنی بر اینکه هیچ چیز گران نمی‌شود، نیز عملی نخواهد شد.
به‌بهانه حمایت از 18 میلیون خانوار
روحانی قبل از اجرای طرح افزایش قیمت بنزین با بیان اینکه از سختی زندگی مردم باخبر است، اعلام کرده بود که قرار است طرحی را برای خانواده‌های در فشار اقتصادی رونمایی کند تا در قالب آن 18 میلیون خانوار نیازمند به مساعدت و کمک تحت حمایت قرار بگیرند. او حتی طرح مورد اشاره را گامی برای مقابله با تحریم‌ها عنوان کرد.
اما نمایندگان مجلس دهم که گوششان به این حرفها بدهکار نبود به محض اعلام خبر افزایش قیمت بنزین برداشتند تا جلوی اجرای آن را بگیرند. موضوعی که با هر توجیه سیاسی و اقتصادی جلوی آن گرفته نشد.
قول دولت برای تورم
در عوض مسئولان مختلف دولتی وعده دادند که این طرح سبب افزایش تورم نخواهد شد و رشد قیمت‌ها مقطعی و حداکثر 4 درصد خواهد بود. روحانی بعد از اجرای طرح مذکور صحبت از منافع آن برای مردم کرد و قول داد درآمدهای حاصل از این طرح برای مردم هزینه شود.
عبدالناصر همتی نیز با استناد به گزارش اداره بررسی‌های اقتصادی بانک مرکزی تاکید کرد سهم افزایش قیمت بنزین در تورم حدود 4 واحد درصد طی یکسال خواهد بود. رئیس سازمان برنامه و بودجه هم اطمینان خاطر داد که بعد از افزایش قیمت بنزین، تورم نزولی می‌شود. نوبخت همچنین صحبت از این کرد که درآمدهای حاصل از این طرح صرف هزینه‌های دولت نمی‌شود و برای مردم خرج خواهد شد.
نگاهی به چند شاخص و آمار
علی رغم گذشت یکسال نه تنها درآمدهای حاصل از این طرح همانند آنچه دولت وعده داده بود برای دهک‌های پایین هزینه نشده، بلکه بسیاری شاخص‌های قیمتی و تورم میل به افزایش را نشان داده‌اند. به عنوان مثل شاخص تورم کل کشور بنابر شواهد آماری منتشر شده توسط مرکز ملی آمار (اختلاف بین شاخص تورم نقطه به نقطه 12 ماه قبل و بعد از گرانی) 13.1 درصد افزایش را نشان می‌دهد. این آمار دربخش مواد غذایی اختلاف بیش از 8 درصدی و در بخش حمل و نقل اختلاف فاحش بیش از 80 درصدی را نشان می‌دهد. (جدول شماره یک)
جدول شماره یک
درباره قیمت هر متر مربع مسکن در تهران هم اختلاف قیمت قبل و بعد از گرانی نشان می‌دهد 14 میلیون افزایش قیمت طی یکسال اخیر رخ داده است. قیمت دلار چیزی در حدود بیش از 15 هزار تومان رشد کرده است و پراید افزایش قیمت حدود 60 میلیونی داشته است. (جدول شماره دو)
جدول شماره 2
نگاهی به روند افزایش قیمت مسکن و ارز هم در نوع خود جالب است، چرا که بعد از افزایش قیمت بنزین آهنگ رشد قیمت این دو سریع‌تر بوده است. (نمودار یک و دو)