قیمت دلار؛ آمدن بایدن، بلاتکلیفی اقتصاد ایران
قریب به دو هفته از برگزاری انتخابات آمریکا می‌گذرد، در حالی که طی این مدت نتایج اکثریت آراء و رای‌گیری الکترال نشان می‌دهد جو بایدن رئیس جمهور بعدی آمریکاست، اما دونالد ترامپ به طور صریح نتیجه را نپذیرفته است.
این در حالی است که از مدت‌ها قبل درباره سرنوشت انتخابات آمریکا در داخل یک فضای انتظاری شکل گرفته بود. برخی معتقد بودند با مشخص شدن پیروزی بایدندر انتخابات شرایط اقتصادی دچار تغییر و تحولاتی با سمت و سوی مثبت می‌شود. اتفاقی که در همان چند روز اول برگزاری انتخابات درباره قیمت دلار افتاد و طی 24 ساعت قیمت دلار از 30 هزار تومان به محدوده 24 هزار تومان رسید.
انتظار کاهش قیمت دلار تا 20 هزار تومان
برخی باور داشتند که قیمت دلار می‌تواند به محدوده 20 هزار تومان و کمتر هم برسد. نتیجه یک نظرسنجی در صفحه اینستاگرامی صرافی رادین هم نشان می‌داد اکثریت مخاطبان این صفحه به ارزان شدن دلار باور داشتند. اما کاهش قیمت‌ها چندان پایدار نماند و مجدد قیمت‌ها افزایشی شد و به محدوده 26 هزار تومان رسید.
درباره شرایط اقتصاد ایران و به‌ویژه قیمت دلار در صورت پیروزی بایدن کارشناسان بسیاری طی این چند وقت اخیر اظهار نظر کرده‌اند.
نقدینگی بالا- کسری بودجه هم بالا
از نگاه عباس آخوندی که روزگاری در مسند وزارت راه و شهرسازی قرار داشت دولت ایران 400 هزار میلیارد تومان بدهی بانکی دارد و این را باید از کسری بودجه 220 هزار میلیارد تومانی آن جدا حساب کرد. مسعود نیلی هم در سرمقاله دنیای اقتصاد -قریب به این مضمون- می‌نویسد اقتصاد ایران طی سه سال ،97 تا 99، به اندازه کل دولت‌های قبل نقدینگی خلق کرده است. این نقدینگی در اقتصادی تولید شده است که طی دو سال به اندازه 10.5 تا 11.5 درصد کوچک‌تر شده است.
افزایش تورم و نقدینگی دو مساله اقتصاد ایران
مشابه اظهار نظرهای فوق را بسیاری از کارشناسان مطرح کرده‌اند، به عبارتی اقتصاد ایران درگیر تورم، نقدینگی بالا که البته بخشی از آن سرگردان است. در چنین شرایطی انتخاب بایدن به‌عنوان یک عامل موثر بیرونی به‌تنهایی نمی‌تواند موثر واقع شود. البته برخی کارشناسان نسبت به آمدن بایدن و تسهیل شرایط فروش نفت نگاه خوش‌بینانه‌ای دارند.
اقتصاد ایران نیازمند تغییر پارادایم
از نگاه مسعود فرخی، صاحبنظر در حوزه اقتصاد بین‌الملل ایران یک مشکل پارادایمی است، او معتقد است زمانی که فرصت برای خروج ایران از لیست سیاه از دست رفت همه می‌دانستند که شاید رفع و کاهش تحریم‌ها امکان صادارت نفت و بعضی کالاها را به ایران بدهد. اما راه ورود و خروج پول بسته است. فرخی تاکید می‌کند ایران باید در داخل به این نتیجه برسد که نگاهش به روابط بین‌الملل چیست. روابط بین‌المللی که مذاکره و ارتباط با آمریکا تنها بخشی از آن است و نه همه آن.
این پژوهشگر اقتصاد سیاسی خاورمیانه در گفت‌وگو با تجارت فردا می‌گوید: مذاکره برای اثربخشی، باید به سمت به رسمیت شناختن ساختار پایدار دولت-ملت ایران به‌عنوان یک بازیگر مسئول در روابط بین‌الملل باشد. تا زمانی که چنین نشود روی کار آمدن یک دموکرات تنها مسکنی است که سبب می‌شود ما برای مقطعی به منابع بیشتری دسترسی داشته باشیم.
بایدن بیاید منتظر تحول سریع نباشید
از نگاه حسین راهداری، تحلیلگر اقتصادی در صورتی که انتخابات آمریکا به سناریوی پیروزی بایدن منجر شود، اگرچه نمی‌توان از اثر مثبت خبر پیروزی بایدن بر اقتصاد ایران صرف‌نظر کرد، اما در میان‌مدت و بلندمدت انتخاب بایدن تاثیر مثبت زیادی بر وضعیت فعلی اقتصاد ایران نخواهد داشت. چراکه تخاصم میان ایران و آمریکا چیزی نیست که در دوران ترامپ ایجاد شده باشد که با رفتن او حل شود. پس پیروزی بایدن در بهترین حالت تبدیل فشار حداکثری به فشار غیرحداکثری دوران اوباماست.
دموکرات و جمهوری‌خواه تفاوت زیادی ندارند
عباس آخوندی هم در گفت‌وگویی با تجارت نیوز به موارد مشابهی اشاره کرده و گفته بود: تصور نمی‌کند دموکرات‌ها رفتار منعطف‌تر یا بهتری از جمهوری‌خواهان با ایران داشته باشند. چراکه باراک اوبامای دموکرات هم قبل از اینکه سر میز مذاکره حاضر شود، سنگین‌ترین تحریم‌ها را علیه ایران وضع کرد. تنها تفاوت ترامپ با آنها این است که زبان ترامپ، قدرت سخت و روش نظامی است اما دموکرات‌ها با قدرت نرم با ایران رو در رو خواهند شد.
یک اثر مثبت بایدن بر فروش نفت؛ یک تناقض
همان‌طور که اشاره شد انتخاب بایدن می‌تواند در وضعیت فروش نفت ایران یک اثر مثبت داشته باشد، البته مشروط به اینکه شرایط برای مذاکره فراهم شود و اراده‌های سیاسی دو طرف برای آن وجود داشته باشد. این موضوعی است که از یک‌سو زمان‌بر است و احتمالا دولت بایدن با دولت روحانی سر میز مذاکره نخواهد نشست. از سویی هم در داخل فشارهایی وجود دارد که کار مذاکره را سخت می‌کند.
با این حال اگر شرایط فراهم شود، گفته می‌شود که امکان فروش نفت برای ایران بهتر فراهم می‌شود. اما در عرصه بین‌المللی برای افزایش درآمدهای نفتی سیاست کاهش عرضه خواهد بود که این برای ایران یک تناقض است. در مورد تورم هم می‌توان گفت انتخاب بایدن این انتظار را شکل داده است که انتظارات تورمی مهار شود اما بعد از آن همه چیز به سیاست‌های دولت وابسته است.
کرونا را دریابید تا اقتصاد فرونپاشد
انتخاب بایدن می‌تواند بر جو روانی بازار ارز تاثیر بگذارد و به عبارتی کاری کند که به سرعت قیمت‌ها کاهشی شود. اما این کاهش موقت است و با توجه به نبود مولفه‌های دیگر احتمال بازگشت قیمت‌ها وجود دارد. همان‌طور که طی این چند روز اخیر قیمت دلار میل بازگشت نشان داد.
از نگاه علی عقیلی، استاد دانشگاه و کارشناس اقتصادی شرایطی که الان کسب‌وکارها در اقتصاد ایران دارد خیلی وابسته به آمدن بایدن و ترامپ نیست. کرونا بسیاری از مشاغل را تحت تاثیر قرار داده است. او می‌افزاید باید برای شرایط کرونایی تدابیری داشت وگرنه خیلی زود اقتصاد دچار فروپاشی می‌شود.
بایدن و روحانی مذاکره نمی‌کنند!
این استاد دانشگاه در تشریح شرایط رای آوردن بایدن هم می‌گوید: اگر بایدن رأی بیاورد، تغییر خاصی در سیاست‌های خارجی آمریکا حاصل نخواهد شد و باتوجه‌به اینکه تا ماه ژانویه، ترامپ رئیس‌جمهور خواهد بود و بعد از آن نیز تا پایان دوره دولت دوازدهم زمان زیادی باقی نمانده است، به‌احتمال تمایلی برای مذاکره با دولتی که در پایان دوره است، نخواهد بود و پیش‌بینی می‌شود در این مدت به‌صورت کج‌دارومریز پیش بروند.
چرا این روزها دلار گران می‌شود؟
صرف نظر از اینکه اقتصاد ایران با آمدن بایدن چقدر همراه شود یا نسبت به آن مقاومت نشان دهد، این روزها در بازار ارز قیمت‌ها نوسانی است و اندکی میل به افزایش نشان می‌دهد. شاید یک سوال اصلی این باشد که چرا با وجود بعضی انتظارات از آمدن بایدن و کاهش قیمت دلار، قیمت‌ها مجدد افزایش پیدا کرد. این سوالی است که حجت عبدالملکی از کارشناسان اقتصادی این گونه به آن پاسخ می‌دهد: کاهش نرخ ارز یک اتفاق روانی است، به این دلیل که هنوز اتفاق خاصی بین ایران و آمریکا نیفتاده است.
عبدالملکی می‌گوید: هنوز بحث انتخاب بین بایدن و ریاست جمهوری وی قطعی نشده است، ثانیاً حتی اگر ریاست جمهوری بایدن هم قطعی شود و وی اول بهمن ماه وارد کاخ سفید شود، حتی اگر قصد همکاری با ایران را داشته باشد این موضوع چندین ماه دیگر محقق می شود، اگر بین ایران و آمریکا باب مذاکره ای صورت بگیرد چندین ماه زمان می‌برد تا مذاکره و توافقی صورت بگیرد بنابراین زمان زیادی برای تحقق یا عدم تحقق این مسائل در پیش رو داریم که همه فقط در حد فرض و گمان و پیش‌بینی است.
چه کسانی فروشنده‌اند؟
وی می‌افزاید: در شرایطی که تلاطمات روانی بر بازار حاکم است برخی از این شرایط سوءاستفاده می‌کنند. برخی که نگاه عمیق تری به بازار و مسائل سیاسی دارند در هنگامه عرضه ارز توسط مردمی که نگران کاهش نرخ ارز بودند ارزها را خریداری کردند چرا که آنها می دانستند با روی کار آمدن بایدن هم گشایش خاصی ایجاد نمی شود، طبیعتاً این گروه ها در بازار ارز فعال شدند.
این کارشناس اقتصادی توضیح می‌دهد: همچنین بخشی از کسانی که این روزها در بازار ارز فعال شدند احتمالاً بدهکاران ارزی بودند، صادر کنندگانی که بدهی ارزی داشتند، از موقعیت موقتی کاهش نرخ ارز استفاده کردند تا بخشی از بدهی ارزی خود را به بانک مرکزی برگردانند. این موارد جزء عواملی به شمار می روند که هر کدام به نوبه خود موجب افزایش دوباره نرخ ارز شد.
منابع: تجارت نیوز- دنیای اقتصاد- هفته نامه تجارت فردا- شهرآرا نیوز- رادار اقتصاد- خبرگزاری تسنیم
