
تصمیمات در بانکهای مرکزی بزرگ دنیا چگونه گرفته میشود؟
بانک مرکزی متولی اصلی مدیریت نظامهای مالی و اعتباری در کشور است. سازمانی که با تنظیم نقدینگی به صورت مستقیم مسئول ثبات ارزش پول ملی و کنترل تورم در کشور است. برای همین انتخاب رئیس بانک مرکزی اهمیت بالایی دارد. نقدینگی در سطح ملی ارتباط بالایی با چاپ پول و یا سرعت انتقال پول در کشور دارد. بازار ارز و همچنین نرخ سپرده بانکی از جمله تصمیماتی است که بانکهای مرکزی میگیرند و یکی از دلایل اصلی برای جریان پول از کشوری به کشور دیگر است.
در چهل سال گذشته ایران تنها کشوری بوده که هر ساله تورمی دو رقمی را تجربه کرده است و این کارنامه خوبی برای بانک مرکزی ایران نیست. رئیس بانک مرکزی در ایران توسط وزیر اقتصاد به هیأت وزیران معرفی میشود و پس از تأیید، به مدت 5 سال عهده دار این مسئولیت خواهد بود. این شخص میتواند برای دورههای بعد در سمتش ابغا شود.
به این ترتیب رئیس بانک مرکزی در ایران به دولت مستقر پاسخگو است و این شاید مهمترین انتقاد ازنحوه انتخاب رئیس بانک مرکزی است. چرا که دولت مستقر مسئولیتهایی در باب بودجهبندی دارد و در سالهای اخیر هرساله دولت با کسری بودجه روبرو بوده است. راهکار ساده و دم دستی دولتها برای جبران کسری بودجه، چاپ پول است و این راهکار به افزایش نقدینگی و تورم در کشور میانجامد.
اگر انتخاب رئیس بانک مرکزی و پاسخگویی این نهاد به دولت مستقر راهکار درستی نیست، راهکار دیگر کشورها با نظام ارزی باثباتتر چیست؟
فدرال رزرو آمریکا
فدرال رزرو در ایالات متحده آمریکا از ساختار منحصر به فردی برخوردار است که در آن مصالح بخش خصوصی و بخش عمومی با یکدیگر تلفیق شدهاند. بر این اساس فدرال رزرو از دولت استقلال ندارد بلکه از استقلال، در دولت برخوردار است.
فدرال رزرو چهار بخش اصلی دارد. ا) شورای حکام؛ 2) کمیته بازار آزاد فدرال؛ 3) بانکهای حوزههای 12گانه فدرال رزرو و 4) اعضای بانک در سراسر کشور.
شورای حکام نهاد اصلی حاکم در سازمان فدرال رزرو است که مسئولیت نظارت بر دوازده بانک فدرال رزرو را دارند و باید پیادهسازی سیاستهای پولی را برعهده دارد. سیستم بانکی کشور ایالات متحده آمریکا توسط این حکام تنظیم میشود. حکام فدرال رزرو توسط ریاست جمهور ایالات متحده برای دوره 14 ساله منصوب میشوند و مجلس سنا باید به آنها رای اعتماد بدهد. اعضای شورای حکام نمیتوانند برای بار دوم کاندید این سمت شوند.
کمیته بازار آزاد از 12 عضو تشکیل شده است، 7 عضو آن شامل شورای حکام میشود و 5 نفر از رؤسای بانک فدرال رزرو منطقهای انتخاب میشوند. این کمیته مسئول سیاستگذاری در مورد بازار آزاد است و اصول سیاست پولی است و به همین دلیل تصمیمات بر روی نقدینگی و اعتبارات نقش دارد.
روی هم رفته دوازده بانک فدرال رزرو در آمریکا وجود دارد که هر کدام از آنها مسئول ساماندهی بانکهای حوزه جغرافیای خود است. نقشه زیر حوزههای بانکهای فدرال رزرو را به خوبی نشان میدهد.