چرا بازار نفت سقوط کرد؟
با شیوع ویروس کرونا در ابتدای بهار امسال شاهد بدترین سقوط بازار نفت در تمام تاریخ خود بودیم. این روایت زمانی سهمگین‌تر می‌شود که آینده پایان سیطرۀ این ویروس برای ما نامشخص است. با نامشخص بودن بازگشت بازارهای مالی و اقتصادی به دوران پیش از کرونا، فعالیت کارخانجات در مراکز اقتصادی اصلی دنیا بسیار کاهش یافته است.
بیشتر بخوانید:
رمزگشایی از قیمت منفی نفت
کاهش محسوس مصرف انرژی مسئول اصلی سقوط نفت به شمار می‌رود. این در حالی است که پیشتر توافق اوپک پلاس امیدواری‌هایی را در دل اعضای آن ایجاد کرده بود که به رغم کاهش تقاضا قیمت‌ها به کانال‌های قبلی بازگردد.
پس از آن بود که قیمت نفت علیرغم تعهدات تولیدکنندگان به کاهش تولید و عرضه کاهش محسوسی یافت. تا اینکه در ماه مه برای اولین بار در تاریخ هر بشکه نفت در بازار نیویورک به زیر صفر سقوط کرد. این به معنای آن است که خریداران نفت که پیشتر این نفت را پیش خرید کرده بودند مجبور به پرداخت هزینه انبارداری شدند.
حمید النعیمی کارشناس قطری در این زمینه معتقد است دلیل این موضوع ذخایر پیشین آمریکا است. چراکه آمریکا قبل از اینکه بحران آغاز شود و این کشور متحمل این میزان ضرر شود طی یک هفته 19 میلیون بشکه را ذخیره کرده بود. این موضوع موجب شده بود نفت خام آمریکا به رقم کمتر از 15 دلار در هر بشکه برسد.
از طرف دیگر کاهش تقاضا از سوی کشور چین که یکی از متقاضیان اصلی نفت در جهان است یکی از علل اصلی بحران امروز قیمت نفت است.
جنگ عربستان و روسیه برای سهم بیشتر
احمد بدر الکوح کارشناس نفتی دیگری در زمینه نشست اوپک پلاس می‌گوید: جنگ پنهانی میان عربستان سعودی و روسیه برای دستیابی به سهم بیشتری از بازار به جریان افتاد. این جنگ با امضای قراردادی مبنی بر کاهش تولید به حدود ده میلیون بشکه نفت در روز برای افزایش قیمت نفت فروکش کرد.
با این همه اگر بحران ویروس کرونا کاهش پیدا نکند و تقاضای نفت روند کاهشی خود را ادامه خواهد داد. در چنین شرایطی احتمال دارد قیمت نفت خام آمریکا از قیمت کنونی نیز پایین‌تر بیاید. برخی حتی سناریوی موج دوم کرونا و کاهش قیمت نفت تا منفی 100 دلار را هم پیش کشیده‌اند که این گفته‌ها را می‌توان در حد روایت‌های شبه علمی مطالعه کرد.
به هر حال به گفته الکوح افزایش قیمت نفت در شرایط حال حاضر بعید است و تا پایان سال شاهد رشد چشمگیری نخواهیم بود. او ادامه می‌دهد قیمت نفت در گرو بازگشت اقتصاد جهانی و به‌ویژه چین به شرایط پیشین است.
ایران و بازار نفت
صادرات نفت ایران پیش از این نیز به دلیل تحریم‌ها به مشکلاتی روبرو بود. با این همه بیش از 80 درصد ارزآوری صادرات ایران از مجرای نفت انجام می‌گیرد و در صورتی که کشور نتواند همان میزان نفت را نیز به قیمت بهینه و اقتصادی در بازارهای تجاری به فروش برساند با مشکلات بزرگی روبرو خواهد شد. اینجا است که صدای کارشناسانی که پیش از این سال‌ها سخن از اقتصاد بدون نفت را می‌پراکندند، پرواک دیگری می‌یابد.
اکنون دو اتقاق برای اقتصاد ایران پیش‌بینی پذیر است. پیش از این ارز دولتی از مجرای پول نفت توجیه پذیر است. به این ترتیب تعلق ارز دولتی به شرکت‌ها و پروژه‌های داخلی به صرف رقابت در عرصه خارجی و داخلی غیرموجه خواهد بود. این موضوع البته از یک منظر می‌تواند مزیت‌هایی نیز داشته باشد چراکه جلوی رشد نقدینگی و تورم را خواهد گرفت. گفتنی است بسیاری از دریافت کنندگان این ارزها، پول‌های دریافت شده را در بخش‌های غیرمولدی و پرسودی صرف می‌کردند که موجب شکاف طبقاتی بالایی در کشور شد.
از طرف دیگر فعالیت‌های اقتصادی مبتنی بر سود مبتنی بر تورم بوده‌اند. این روند دیگر نمی‌تواند ادامه یابد چرا که و در این میان بسیاری از شرکت‌های ایرانی باید پارادایم‌های فکری خود را تغییر داده و سود خود را مبتنی بر کارآیی کنند. می‌توان اطمینان داشت که وام‌های بانکی نیز به پروژه‌های دولتی و شبه‌دولتی غیرمولد و ارزیابی نشده کمتر انجام خواهد گرفت.
