بازار متشکل و نظام عملکردی آن

بازار متشکل و نظام عملکردی آن

بازار متشکل ارزی بازاری الکترونیکی، جهت عرضه و تقاضای بدون واسطه ارز است. اعضای تشکیل دهنده این بازار صرافی‌های مجاز، بانک‌ها و صرافی‌های بانکی کشور هستند که در بستر این بازار با تشکیل صف خرید با بیشترین قیمت و صف فروش با کمترین قیمت با هم معامله می‌کنند.

حضور قدرتمند تنظیم‌گر موجب شده است که این بازار ارزی کمترین نوسان را داشته باشد. با سقف معامله 50 هزار یورویی یا معادل آن در سایر ارزها که بانک مرکزی تعیین کرده است، این بازار از قدرت تعیین کننده بالایی برخوردار است.

بیشتر بخوانید:

سامانه نیمایی چیست و چه مزایایی دارد؟

آموزش گام به گام ثبت نام در بورس

پیش‌بینی کاهش قیمت طلا و ثبات ارز در این هفته

سهامداران و بازیگران بازار متشکل

بازار متشکل ارزی، بازاری است برای بازیگران بزرگ بازار ارز؛ یعنی بانک مرکزی، بانک‌ها و صرافی‌ها. یعنی در این بازار تنها معامله‌گران بزرگ در قامت بازارسازان می‌توانند حضور داشته باشند. یکی از دلایل ثبات و نوسانات اندک این بازار همین خصوصیت بازار متشکل است. در حال حاضر حد نوسان روزانه در این بازار 3 درصد است. البته در شرایط اقتصادی و سیاسی خاص، هیأت مدیرۀ بازار می‌توانند حدنوسان را تا سقف 20 درصد نیز ارتقاء دهند.

 معاملات در بازار متشکل تنها به صورت نقدی انجام می‌گیرد و قیمت‌ها در آن بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا شکل می‌گیرد. دقیقاً همانند بورس، لیست خریداران و فروشندگان در تابلوی این بازار فهرست می‌شود. در قسمت عرضه، صرافی‌های عرضه کننده بر اساس پایین‌ترین قیمت فروش و در سمت تقاضا، صرافان متقاضی بر بر اساس بالاترین قیمت پیشنهادی خرید فهرست می‌شود.

شناسۀ هر کدام از معامله‌گران مشخص است و کارگزاران رسمی تحت آن شناسه فعالیت می‌کنند. بازیگر اصلی بازار متشکل بانک مرکزی است که در چارچوب اهداف سیاست‌گذاری‌اش می‌تواند در موقعیت‌های خرید و فروش شرکت کند و نرخ و ثبات بازار را به سوی اهدافش نیل کند.

مکانیزم عملکردی بازار متشکل

در حال حاضر فعالیت بازار روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت 10 الی 15:30 و روزهای پنجشنبه تا ساعت 12:30 است. این بازار از ساعت 9 تا 10 در مرحله پیش گشایش قرار دارد و تمامی کارگزاران می‌توانند قیمتی را برای ارزها پیشنهاد دهند و بعد از گشایش رسمی در ساعت 10 قیمت هر ارز با نام اولین قیمت در صفحه بازار قابل مشاهده است.

در حال حاضر در سامانه معاملاتی بازار دو ارز دلار و یورو عرضه می‌شود و هر ارز شامل بخش‌های زیر است:

حجم مبنا: مجموع ارزهای معامله شده تمام کارگزاران در پایان یک روز.

حداقل حجم سفارش: حداقل ارز جهت خرید یا فروش است که در حال حاضر10 هزار دلار یا یورو است.

دامنه نوسان: دامنه تغییرات قیمتی برای هر ارز است که فاصله حداقل تا حداکثر قیمت مجاز در نظر گرفته می‌شود. این دامنه  با 3± تا  5± درصد قیمت پایانی روز قبل محاسبه می‌شود.

قیمت پایانی: قیمت پایانی ارز در پایان هر جلسه رسمی بازار که بر اساس نرخ میانگین وزنی، حجم معاملات محاسبه می‌گردد.

قیمت آخرین معامله: آخرین معامله انجام شده در بازار در هر لحظه است.

قیمت نظری گشایش: قیمت ارز در مرحله گشایش است که با سازوکار حراج توسط سامانه تعیین می‌شود.

حجم کل معاملات خرید: حداکثر میزان خرید طی یک روز کاری است که در حال حاضر یک میلیون از هر ارز (دلار یا یورو) است.

حجم کل معاملات فروش: حجمی از ارز فروخته شده بدون محدودیت است.

کارمزد: مبلغ 0.002 ارزش هر معامله به صورت کارمزد توسط بازار متشکل دریافت می‌شود.

هر کارگزار باید قبل از ورود به بازار متشکل حساب ارزی و ریالی ایجاد کند. کارگزار می‌تواند حساب خود را در حین معاملات از طریق بخش کیف پول به صورت ارزی یا ریالی شارژ کند. دریافت ارز معامله شده امروز به صورت اسکناس از بانک عامل در فردای معامله امکان‌پذیر است.

مزیت بازار متشکل ارزی

در وهله اول هدف از تشکیل بازار متشکل ارزی قطع وابستگی تعیین نرخ ارز ایران از بازارهای منطقه‌ای است. با پیوستن صرافی‌های کشور به بازار متشکل و ادامه روند تعیین قیمت با مکانیزم عرضه و تقاضا امید می رود که نرخ ارز در ایران بدون وابستگی به نرخ دلار هرات یا سلیمانیه و کاملاً تحت تاثیر متغیرهای داخلی مشخص شود.

هم‌اکنون در بازار آزاد روال بر این است که تأیید اولیه بر اساس نرخ درهم در بازار دبی انجام گیرد. بانک مرکزی با ایجاد بازار متشکل ارزی به دنبال این است که مرجعیت تعیین نرخ به داخل کشور منتقل شود و بازاری شکل بگیرد که تمامی بازیگران بزرگ در آن شرکت داشته باشند.

هنگامی که بازار خارج مبنا قرار بگیرد و سیگنال اولیه از آنجا به بازار آزاد منتقل شود، به واسطه عدم شفافیت و عدم ارتباط بازی‌سازان بازار نوسان ارز بالا می‌رود. رد و بدل آنلاین اطلاعات در بازار متشکل مزیت دیگری است که اطلاعات را متقارن کرده و عرضه و تقاضا در آن شفاف انجام می‌گیرد. در حالی‌که در وضعیت فعلی، برای بازارساز حجم واقعی تقاضا و عرضه چندان دقیق نیست.

البته سوال اصلی اکنون این است که سیاست‌گذاران از چه مجرایی می‌خواهند مداخله و بازار را به سمت اهدافش هدایت کنند. با وجود نیروی قوی در خارج از بازار، سیاست‌های کنترل نرخ تا کنون موفقیت‌آمیز نبوده است. هرچند عیار این گزاره در مسیر زمان بیشتر مشخص خواهد شد.

 تولید و تهیه: مرکز تحقیق و توسعه صرافی رادین